Pedagodzy są dość zgodni w przekonaniu, że nie da się sensownie wychować dzieci bez wartości. Prowadzone są badania naukowe nad wartościami i ich rolą w życiu, a także ciągle dyskutuje się wokół stworzenia najlepszej definicji wartości, czyli nad tym, czym one są. Dla „zwykłej” rodziny wartością jest wszystko, co cenne i godne pożądania, co wyznacza życiowe cele i kryteria naszego postępowania. Dodatkowo, co wynika z ludzkiej potrzeby porządkowania świata, wartości podlegają hierarchizacji, czyli klasyfikacji według pewnych stopni.
W wychowaniu dzieci bardzo wiele zależy od tego, co dla nas – rodziców stanowi wartość najwyższą: Bóg, pieniądze, sława, podróże, szczęście rodzinne czy może coś innego. Pomimo tego, że nie spisujemy naszych rodzinnych wartości w żadnym dokumencie, to doskonale wiemy, co w naszej rodzinie, jest najważniejsze, a co mniej ważne. Ten swoisty system wartości warunkuje m.in. nasze wymagania wobec dzieci czy też sposób postępowania, kiedy złamią one ustalone zasady. Warto zatem, co jest też celem tego artykułu, aby od czasu do czasu, zastanowić się głębiej nad wartościami ważnymi w naszym życiu rodzinnym. Dokonując takiej refleksji, dobrze jest też znaleźć odpowiedzi na takie „kluczowe” pytania:
- Co rozumiemy przez katolickie wychowanie dzieci?
- Co świadczy o tym, że jesteśmy rodziną katolicką?
- Co nam się w wychowaniu udaje, a co nie?
- Jak pracujemy nad tym, co się nam nie udaje?
- Czy powierzamy swoją rodzinę Bogu?
W toku tej małżeńskiej dyskusji nie sposób też ominąć kwestii:
- Czy nasze aktualne oddziaływania wychowawcze sprawią, że nasze dzieci także po katolicku wychowają swoje dzieci i czy to jest dla nas ważne?
Wiele starszych osób z naszej parafii ubolewa nad tym, że ich dzieci i wnuki „nie garną się tak chętnie jak oni do Kościoła”. Oczywiście, że różne są przyczyny takiego stanu rzeczy, ale w naszej parafii, do czego zobowiązuje patron, to właśnie rodziny mogłyby pokazywać światu wartość rodziny w Kościele.
Z analizy wyników badań naukowych nad wartościami wynika, że wysoko cenione przez rodziców są wartości pragmatyczne i materialne, zaś wiara i zbawienie zajmują dalekie pozycje na liście wartości. Młodzież z kolei dość często wskazuje na potrzebę umacniania w nich wartości uniwersalnych oraz rodzinnych tradycji (co w ich opinii pełni rolę czynników chroniących przed „ostrymi regułami współczesnej rywalizacji”).
Reasumując, jasno trzeba stwierdzić, że wartości są niezbędne w wychowaniu dzieci. Jeśli zaś chcemy, aby to było wychowanie katolickie, poświęćmy więcej uwagi sprawom wiary, naszymi codziennym praktykom religijnym, a także rozmowom o zbawieniu i pielęgnowaniu tradycji rodzinnych i narodowych, jakże ściśle związanych z rytmem liturgicznym Kościoła. I niech nam często towarzyszą zdania św. Jana Pawła II, które wypowiedział w 2004 roku w czasie sympozjum na temat wyzwań edukacji:
„ (…) młodym brakuje dziś nadziei, choć mają wiele pragnień, (…) «jedną z przyczyn gaśnięcia nadziei jest dążenie do narzucenia antropologii bez Boga i bez Chrystusa», stawianie człowieka na miejscu Boga. Zapomnienie o Bogu doprowadziło do porzucenia człowieka. Punktem wyjścia prawdziwej edukacji musi być prawda o człowieku, uznanie jego godności i jego transcendentnego1 powołania. Patrzeć na każdego młodego człowieka przez taki pryzmat antropologiczny oznacza pomagać mu rozwijać to, co w nim najlepsze, aby wykorzystując wszystkie swe możliwości, mógł realizować to, do czego powołał go Bóg.”
Jarosław Haładuda
1transcendentny – wykraczający poza zasięg ludzkiego poznania, czyli taki, jaki trzeba przyjąć na wiarę.
Bibliografia:
- R. Skrzypniak, Wartości w procesie wychowania rodzinnego, Roczniki Socjologii Rodziny, XII, UAM Poznań, 2000;
- J. Horowski, Pedagogika tomistyczna a pedagogika wartości, Pedagogia Christiana, 1/21, 2008;
- Przemówienie Jana Pawła II z dnia 3 lipca 2014 roku w Rzymie, w czasie sympozjum pt. „Wyzwania edukacji”.