Zgodnie z zapowiedzią z ostatniego numeru naszej gazetki chcemy podjąć refleksję nad gestami i postawami w liturgii. Rozpoczniemy ją od gestu, który jest znakiem rozpoznawczym wyznawców Chrystusa – znaku krzyża. Gest ten należy do najstarszych w chrześcijaństwie. W starożytności poganie czynili często w ciągu dnia rozmaite znaki, które miały ich chronić przed demonami. Chrześcijanie tę praktykę przejęli nadając mu całkowicie nowe znaczenie – krzyż to znak dokonanego przez Chrystusa odkupienia. Znaczenie się krzyżem nawiązuje do księgi proroka Ezechiela, w której jest opis znaczenia znakiem tau wszystkich sprawiedliwych: Przejdź przez miasto, przez Jerozolimę i naznacz tau na czołach mężów, wzdychających i bolejących nad wszystkimi obrzydliwościami, jakie się w niej dokonują (Ez 9,4).
Krzyż jest programem naszego życiu od dnia chrztu świętego. Wtedy po raz pierwszy zostaliśmy naznaczeni znakiem krzyża na znak przyjęcia do wspólnoty Kościoła, a poprzez namaszczenie olejem krzyżma znak krzyża stał się pieczęcią gwarantującą nam bycie dziećmi Bożymi. Ten sam gest jest znakiem sakramentalnym podczas bierzmowania, odtąd naznaczeni znakiem krzyża i umocnieni łaską Ducha Świętego możemy mężnie wyznawać naszą wiarę.
Znak krzyża ma swoje szczególne miejsce w liturgii Mszy św., którą otwiera i zamyka. Na początku Eucharystii czynimy znak krzyża przyzywając imię Boga w Trójcy Świętej Jedynego, aby uświadomić sobie, że zgromadzenie liturgiczne nie jest jakimś zwykłym spotkaniem. Znak krzyża na końcu Eucharystii jest wyrazem przyjęcia Bożego błogosławieństwa. Podczas Mszy św. warto zwrócić uwagę na tzw. małe znaki krzyża czynione przed odczytaniem Ewangelii na czole, ustach i sercu. Znaki te to błogosławienie samych siebie, aby Bóg uzdolnił nasz umysł, nasze usta i nasze serce do przyjęcia słowa Bożego. Istotnym gestem w liturgii Mszy św. jest moment, gdy kapłan podczas tak zwanej epiklezy (przywoływania Ducha Świętego) czyni znak krzyża nad darami chleba i wina, które mocą Ducha Świętego stają się Ciałem i Krwią Chrystusa.
Znak krzyża świętego jest także gestem przyjęcia darów Bożych. Stąd gest ten można uczynić przyjmując błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem, relikwiami, wodą pobłogosławioną czy też przyjmując rozgrzeszenie w sakramencie pokuty i pojednania.
Na zakończenie chcę zaznaczyć różnice, jakie w sposobie czynienia znaku krzyża istnieją w Kościele Wschodnim i Zachodnim. Kościół Wschodni zgodnie z tradycją starożytną wykonuje znak krzyża trzema palcami kreśląc krzyż od czoła przez klatkę piersiową, prawe ramię i potem lewe. Kościół Zachodni czyni znak krzyża wyprostowaną dłonią od czoła przez klatkę piersiową, lewe ramię i potem prawe. Różnice te powstały w późnym średniowieczu.
ks. Maciej Wegner